Το όνομα του ρόδου

Το θεωρώ περιττό να γράψω την περίληψη ενός τόσο γνωστού βιβλίου. Η υπόθεσή του είναι γνωστή είτε από το πολυδιαβασμένο αυτό βιβλίο είτε από την ταινία για την οποία είχα ακούσει πολύ καλές κριτικές. Πάντως φαίνεται να έχουν δίκιο όσοι λένε ότι είναι το καλύτερο έργο του Έκο. Μου άρεσε περισσότερο από το Εκκρεμές του Φουκω, ενώ τα υπόλοιπα έργα του που έχω διαβάσει είναι δοκιμιακού χαρακτήρα.

Είναι ένα πολύκαλογραμμένο βιβλίο και η θεματολογία του ουτως η άλλως με συναρπάζει: βιβλία και βιβλιοθήκες. Η μαεστρία του Έκο όμως το κάνει αριστούργημα.

Ξεχώρισα έξι σημεία που στάθηκα περισσότερο:

1. Αναζήτησα τη γαλήνη παντού και πουθενά δεν τη βρήκα, παρά σε μια γωνιά μ' ένα βιβλίο.
2. Μέχρι τότε πίστευα ότι κάθε βιβλίο μιλούσε για πράγματα, ανθρώπινα ή θεία, που βρίσκονται έξω από τα βιβλία. Τη στιγμή εκείνη κατάλαβα ότι συχνά τα βιβλία μιλούν για βιβλία ή μαλλον είναι σαν να μιλούν μεταξύ τους.
3. "Επομένως δεν έχετε μια μοναδική απάντηση στα ερωτήματά σας;" "Αν είχα Άντσο, θα δίδασκα Θεολογία στο Παρίσι" "Στο Παρίσι έχουν πάντα τη σωστή απάντηση;" "Ποτέ" είπε ο Γουλιέλμος, "είναι όμως απόλυτα σίγουροι στα λάθη τους"
4. Να φοβάσαι ,Άντσο , τους προφήτες και αυτούς που είναι πρόθυμοι να πεθάνουν για την αλήθεια, γιατί συνήθως παρασύρουν στο θάνατο πολλούς μαζί τους, συχνά πριν από τους ιδίους, και κάποτε αντί για αυτούς.
5. Ισως καθήκον όποιου αγαπάει τους ανθρώπους είναι να τους κάνει να γελούν με την αλήθεια, να κάνει την αλήθεια να γελάει, διότι η μόνη αλήθεια είναι να μάθουμε να ελευθερωνόμαστε από το άφρονο πάθος της αλήθειας.
6. Η τάξη που φαντάζεται ο νους μας είναι σαν ένα δίχτυ, ή μια σκάλα, που κατασκευάζεταιγια ν'αποκτηθεί κάτι. Αργότερα όμως πρέπει να πετάξουμε τη σκάλαδιότι ανακαλύπτουμε ότι, αν και στάθηκε χρήσιμη, δεν είχε κανένα νόημα.
   

Ελληνική Μυθολογία

“- Διαβάζω και Τσιφόρο...”

Αυτή ήταν η απάντηση της Ζωής Λάσκαρη ως υποψήφια Μις σε μια ταινία της «χρυσής εποχής» του ελληνικού κινηματογράφου στην ερώτηση «Τι διαβάζετε;». Απάντηση που έκανε τον μάνατζέρ της Χρόνη Εξαρχάκο να τραβάει τα μαλλιά του.

Αυτό ήταν και το μόνο που είχα ακούσει για τον Τσιφόρο και με έκανε να θεωρώ τα έργα του σαν Άρλεκιν της εποχής.
Μέγα λάθος!

Έπρεπε να μου κάνουν δώρο στη γιορτή μου ένα βιβλίο του για να αναθεωρήσω (και γι’ αυτό ευχαριστώ θερμά τον Τάκη που εκτός από τις συμβουλές ως προς τα επαγγελματικά μου, προσφέρει και λογοτεχνικά ερεθίσματα).

Η «Ελληνική Μυθολογία» περιγράφει πολύ ωραία τους μύθους στους οποίους πίστευαν οι Αρχαίοι Έλληνες, με αναφορές στην προέλευση του καθενός (σανσκριτική, φοινικική, ινδική κλπ) και σε συσχετισμό με τα φυσικά φαινόμενα που μπορεί να τον προκάλεσαν.
Αν υπάρχει μια λέξη που να μπορεί να χαρακτηρίσει τον Τσιφόρο είναι το χιούμορ. Εύστροφο, εύστοχο και με καυστικά σχόλια για τη σημερινή πραγματικότητα. Κάθε σελίδα είναι μια απόλαυση. Και ειλικρινά δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό να παραθέσω κάποια αποσπάσματα από τα δεκάδες που μου έκαναν εντύπωση και ας είναι λιγάκι μεγαλούτσικα.

«Πάνω σε μια κορφή του Ολύμπου είναι μια πηγή, η Στύγα, που βγάζει ένα νερό παγωμένο, τρομερά κρύο... Άμα, λοιπόν, κανάς Θεός αμολύσει τίποτα ψέματα, ο Δίας φωνάζει την Ίριδα:
-Έλα δω παιδί μου, άντε φέρε ένα κουβά νερό από τη Στύγα...
Παίρνει η Ίρις τον τενεκέ, τρέχει και φέρνει νερό. Μόλις το φέρη φωνάζει ο Δίας τον ψεύτη.
-Ρε παραμυθά, αλήθεια λες;
-Στην ψυχή του μπαμπά.
-Κάνεις ρε σπονδή με το νερό ότι δεν μας έπνιξες στην κοτσάνα;
-Κάνω
Μόλις κάνει όμως σπονδή με το νερό της Στυγός ο ψεύταρος, κλαφ, ξεραίνεται εν τω άμα... [...] Δέκα χρόνια τιμωρία είναι να ορκιστείς ψέματα στα ύδατα της Στυγός δηλαδή... Ενώ η ψευδορκία σήμερα ούτε έξη μήνες δεν τιμωρείται... Φτήνηνε ο τιμάριθμος, παρακαλώ...
Σε μια περίπτωση ο όρκος δεν πιανότανε: Άμα ορκιζόσουνα ψέματα σε καμμιά γκόμενα να την καταφέρης... Ο ερωτικός όρκος δεν είχε καμμιά αξία στους αρχαίους – και στους νεώτερους δηλαδή...»

«Οι άνθρωποι βλέπουνε
Οι άνθρωποι υποφέρουνε
Οι άνθρωποι φοβούνται
Οι άνθρωποι σκέπτονται
Οι τρεις πρώτες ιδιότητες ανήκουνε στον άνθρωπο – ένστικτο. Η τελευταία στον άνθρωπο – πνεύμα.
Άμα το πνεύμα είναι μέτριο και κοινό, υποτάσσεται στο ένστικτο. Από τη στιγμή αυτή παύει να αναζητάη και πιστεύει στο παραμύθι που γέννησε η πρωτόγονη μορφή της φαντασίας, η βασισμένη ακριβώς πάνω στο ένστικτο...
Έτσι δημιουργήσαμε τους θεούς για να μας προστατεύσουνε από κείνα που βλέπουμε, που υποφέρουμε και που φοβόμαστε.
Μια τάξη ανθρώπων που ήταν πιο δυνατή από τους άλλους πήρε στα χέρια της την αντιπροσωπεία αυτών των γεννημένων θεών και δυνάμωσε περισσότερο.[...] Δυνάμωσε το μύθο που το σερβίρισε σαν ευκολοχώνευτο εδώδιμο στον καθυστερημένο πνευματικά άνθρωπο. Του υποσχέθηκε προστασία, κατά τη ζωή και μετά τη ζωή. Ενίσχυσε το φόβο με καινούριους μύθους πιο έντονους και πιο νοητούς.»

Καταλήγει στον επίλογο
«Η Μυθολογία μας είμαστε εμείς οι ίδιοι, το χθές μας, το σήμερά μας και το αύριο. [...] Για τούτο γράφτηκε η Μυθολογία αυτή. Το αστείο της είχε την σκοπιμότητα να την κάνει ευχάριστη και όχι «σχολαστική»... Και, μεταξύ μας, μ’ αρέσει που την έγραψα...»

Και εμένα πολύ μου άρεσε που τη διάβασα...

Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη

Ο Ανδρέας Κορδοπάτης είναι ένα πραγματικό πρόσωπο από τη Δάρα Μαντίνειας. Το 1903 παίρνει την απόφαση να πάει στην Αμερική να δουλέψει όπως έκαναν τα αδέρφια του και πολλοί συντοπίτες του. Στο βιβλίο του Βαλτινού εξιστορούνται σε πρώτο πρόσωπο οι προσπάθειες του Κορδοπάτη να πάει στην Αμερική, μια που λόγω κάποιας ασθένειας των βλεφάρων δεν του επιτρεπόταν η είσοδος στη χώρα.

Καταφέρνει να ξεφύγει από τους φρουρούς που θα φρόντιζαν τον επαναπατρισμό του στην Ελλάδα και μετά αρχίζει ένας νέος αγώνας, να μην τον ανακαλύψουν που ήταν λαθρομετανάστης.

Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι απλή ώστε να ταιριάζει με το μορφωτικό επίπεδο και την εποχή του Ανδρέα Κορδοπάτη. Λέξεις όπως μπόσης (=αφεντικό), σαλούνι, Σανλαίκι Σίτυ, φρι πες, αι ντο νο να δίνουν το κλίμα της εποχής και της χώρας.

«Έμεινα στο χωριό έναν χρόνο και άρχισα τη θεραπεία.
Ο γιατρός να καθαρίζει τα τραχώματα με το νυστέρι και να ρίχνει μέσα τα φάρμακα που με τριβόλιζαν.
Όταν νόμισα ότι έγιναν καλά τα μάτια μου, αποφάσισα το δεύτερο ταξίδι.»

«Ήρθε ο γιατρός κι άρχισε να εξετάζει έναν έναν.
Όποιος ήταν καλός του ‘δινε μια κάρτα με μπλε μολύβι κι έγραφε απάνω οράιτ, αμερικάνικα. Όποιος δεν ήταν καλός του ‘δινε σκαρτ με κόκκινο.»

Από την αρχή ένιωθα ότι είχα τον κυρ-Αντρέα απέναντί μου να μου τα διηγείται πίνοντας ουζάκι στο καφενείο του χωριού.
(Τι Δάρα που είναι το χωριό του, τι Ντάρα που είναι το δικό μου...)

Εγχειρίδιο βλακείας

Πολύ έξυπνο το νέο βιβλίο του Χαριτόπουλου. Αποτελεί μια πολύ ευχάριστη συντροφιά και κάνει και για παραλία λόγω του μικρού όγκου του αλλά και του περιεχόμενού του. Διαβάζεται εύκολα και αποτελεί ευχάριστη συντροφιά.

Η βλακεία έχει απασχολήσει και άλλους συγγραφείς στο παρελθόν και μου φαίνεται ότι "πουλάει" ως θεματολογία. Ισως επειδή, όπως αναφέρει και ο Μούζιλ "βρίσκεται σε αφθονία και μπορεί να πάρει διάφορες μορφές σε αντίθεση με το βασίλειο της σοφίας που είναι μια έρημη περιοχή την οποία όλοι γενικά την αποφεύγουν".
Το "Εγχειρίδιο βλακείας" μάλιστα έγινε best seller από την αρχή της κυκλοφορίας του. Άρχισα όμως να αναρωτιέμαι αν όλοι αυτοί που σπεύσαμε να το προμηθευτούμε εξαιρούμε τους εαυτούς μας από την κατηγορία των βλακών ενώ στατιστικά το πιθανότερο είναι πολλοί από μας να ανήκουμε σ' αυτή την πολυπληθή ομάδα. Ο Μούζιλ και γι' αυτό αναφέρει: "όταν αναφέρεται κανείς στη βλακεία, αυτόματα εξαιρεί τον εαυτό του από την κατηγορία αυτή. Μοιάζει σαν να προσπαθεί να πείσει τους άλλους ότι δεν είναι ανόητος, ενώ αυτό που πετυχαίνει είναι να εγείρει υποψίες περί του αντιθέτου".

Και εγώ ήδη επεκτάθηκα πολύ

H γέννηση της βασίλισσας του σκακιού

Έχω πολλά χρόνια να παίξω σκάκι. Ίσα που θυμάμαι κάποιες βασικές κινήσεις. Δεν το προτιμώ επειδή χρειάζεται πολύ σκέψη, συγκέντρωση και χρόνο. Αντίθετα προτιμώ το τάβλι που είναι γρήγορο και προσφέρει μια κάποια εκτόνωση πετώντας με δύναμη τα ζάρια και χτυπώντας τα πούλια.
Το βιβλίο όμως, της Merilyn Yalom (γυναίκας του Irvin) μου έκανε εντύπωση απότην πρώτη στιγμή. Από το οπισθόφυλλο μαθαίνουμε ότι η βασίλισσα δεν υπήρχε καν όταν πρωτοανακαλύφθηκε το παιχνίδι από τους Πέρσες και στη θέση της υπήρχε ο στρατηγός ή βεζύρης.
Η εμφάνιση της βασίλισσας παρατηρείται μετά το έτος 1000 μ.Χ. και στην αρχή δεν ήταν το πιο δυνατό κομμάτι της σκακιέρας όπως είναι σήμερα. Αργότερα της δόθηκαν οι δυνατότητες που έχει σήμερα και η συγγραφέας το συσχετίζει με την άνοδο ισχυρών γυναικών στους θρόνους της κεντρικής Ευρώπης και της Ρωσσίας όπως και με τη λατρεία της Παναγίας.
Μου έκανε εντύπωση ότι το Μεσαίωνα έπαιζαν σκάκι εξίσου άντρες και γυναίκες, η Αυλή αλλά και οι κατώτερες τάξεις κάτι που δεν παρατηρείται σήμερα. Αντίθετα παρατηρήθηκε το φαινόμενο, μετά την ισχυροποίηση της βασίλισσας του σκακιού να ασχολούνται με το σκάκι πολύ λιγότερες γυναίκες...

Πραγματικά απολαυστικό ανάγνωσμα ακόμα και για τους μη ειδικούς!

Ανίδεοι Πάλι

Έχει περάσει αρκετός καιρός από τότε που πρωτοδιάβασα το έργο της Θεώνης Κοτίνη "Ανίδεοι Πάλι", ήταν αρχή του έτους. Συχνά το ξαναξεφύλλιζα και πάντα έβρισκα και κάποιο άλλο κομμάτι για να σταθώ. Δεν το έπαιρνα απόφαση να γράψω κάτι, κι ας το είχα υποσχεθεί στο φίλο μου το Δημήτρη.

Ούτε τώρα θα γράψω, παρά μόνο την τελευταία στροφή από το αγαπημένο μου ποίημα.


"Καπνίζω όπως πατάς τη σκανδάλη
ελπίζοντας πως αν όχι σ' αυτό
τότε στο επόμενο τσιγάρο
θα σημαδέψω μια ολόκληρη λύπη
βαθιά στον πνεύμονα
και δεν θα αστοχήσω"

Ως εκ θαύματος

Δεν ξέρω αν τυχαίνει και σε άλλους, αλλά αν δεν διαβάσω λογοτεχνία για κάποιο διάστημα με πιάνει σύνδρομο στέρησης. Μάλιστα το διάστημα του Ιουλίου έτυχε να συναναστρέφομαι με κόσμο με άλλες προτεραιότητες (πλην της οποιαδήποτε πνευματικής καλλιέργειας) σε σημείο να αισθάνθώ για πρώτη φορά στη ζωή μου ότι άρχισα να χάνω τον εαυτό μου. Ξαφνικά εγώ δεν ήμουν εγώ. Για να πω την αλήθεια το σοκ ήταν μεγάλο μια που πάντα διατεινόμουν ότι ήμουν "και του σαλονιού και του λιμανιού". Τελικά δεν ανήκω σε καμιά από αυτές τις κατηγορίες γιατί πνίγομαι και στις δυο.

Τώρα τι σχέση έχουν αυτά που γράφω με τον τίτλο "Ως εκ θαύματος", απλά περνώντας από ένα βιβλιοπωλείο θυμήθηκα τις παλιές καλές συνήθειες και πήρα αυτό το βιβλίο του Κων/νου Τζούμα. Ήταν αυτό ακριβώς που χρειαζόμουν: ανάλαφρο, χωρίς ίχνος πεσιμισμού και μιζέριας. Είναι λίγο στρογγυλεμένο σε κάποια σημεία, εξιδανικεύει λίγο το παρελθόν, αλλά αυτό δεν μου φάνηκε καθόλου άσχημο. Και επειδή δεν είμαι βιβλιοκριτικός αλλά γράφω για τα δικά μου συναισθήματα που δεν είναι ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα που διαδραματίζονται στην προσωπική μου ζωή, ένα μπορώ να πω για το συγκεκριμένο βιβλίο, μου φάνηκε εξαιρετικό. Μου έφτιαξε τη μέρα και όχι μόνο...

Και επειδή προέρχομαι από παρατεταμένη στέρηση, αυτές τις μέρες διαβάζω μανιωδώς ό,τι βρεθεί στα χέρια μου, ολοκλήρωσα και το εκπληκτικό "ταξίδι στην άκρη της νύχτας" και κάποια άλλα για τα οποία θα γράψω προσεχώς...